نگاهی به تاریخچه بیت کوین و بلاکچین
ایده داشتن یک ارز دیجیتال چیز جدیدی نیست. قبل از رمزارزها تلاش‌های زیادی برای خلق یک ارز دیجیتال صورت گرفته است. مشکل اصلی که اغلب آنها با آن مواجه می‌شدند دوبار خرج کردن (Double Spending) بود. یک دارایی دیجیتال بایستی یک بار قابل استفاده باشد تا از کپی و جعل آن جلوگیری شود.
این مفهوم طی 10 سال پیش از رمزارزها، توسط وِی دای (Wei Dai)، مهندس کامپیوتر، ارائه شد. او در سال 1998 مقاله‌ای را منتشر کرده و در آن به بررسی «B-money» پرداخت. وی در این مقاله به بررسی ایده ارز دیجیتال که میتوان آن را به گروهی از افراد با نام مستعار و غیرقابل ردیابی ارسال کرد، پرداخت.
نیک سابو (Nick Szabo )، پیشگام حوزه بلاکچین، همان‌سال در تلاش دیگری پیشنویس “Bit Gold” را تهیه کرد. Bit Gold نیز به دنبال خلق یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز بود. ایده سابو از ناکارآمدی سیستم مالی سنتی، مانند نیاز به فلز برای ایجاد سکه و کاهش میزان اعتماد مورد نیاز برای ایجاد معاملات سرچشمه میگرفت. گرچه هر دو این پروژهها هرگز به طور رسمی راهاندازی نشدند، اما تا حدی الهام بخش بیت کوین بودند.
تولد بیتکوین، اولین رمزارز
ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) وایتپیپر بیتکوین را با عنوان «بیتکوین: سیستم پول الکترونیک همتا به همتا (P2P)» منتشر کرد و در آن به شرح کارآمدی شبکه بلاکچین بیتکوین پرداخت. این روز در تاریخ بیتکوین راه را برای رویدادهایی که به دنبال آن رخ داد، هموار کرد.
ساتوشی ناکاموتو، که هویت آن تا به امروز یک راز باقی مانده است، 4 ماه بعد از انتشار وایتپیپر، اولین بلاک شبکه بیتکوین را استخراج (mine) کرد و به طور موثر تکنولوژی بلاکچین را به مرحله آزمایش درآورد. اولین بلاک استخراج شده با نام بلاک پیدایش (Genesis Block) نیز شناخته میشود.
اولین خرید کالای ثبتشدهای که توسط بیتکوین صورت گرفت زمانی بود که شخصی به نام لازلو هانیچ (Laszlo Hanyecz) با 10 هزار بیتکوین دو عدد پیتزا خرید. این روز هنوز به عنوان روز پیتزا بیتکوین گرامی داشته میشود.
سرآغاز بازار رمزارز
پس از تولد بیتکوین به عنوان اولین رمزارز، لازم بود تا راههایی نیز برای معامله آن پیدا شود. سر و کله اولین صرافی رمزارز در ماه مارس سال 2010 پیدا شد، که”bitcoinmarket.com” نام داشت و اکنون نام آن به “defunct” تغییر یافته است. در ژوئیه همان سال نیز صرافی Mt.Gox راهاندازی شد.
بیتکوین در فاصله سالهای 2011 تا 2013 موفق شد در فوریه با دلار ایالات متحده به توازن برسد. طی همان سالها نیز چندین رمزارز رقیب پا به عرصه گذاشتند: بازار رمزارز در ماه مه سال 2013 ده دارایی دیجیتال را در خود داشت که لایتکوین (Litecoin) یکی از آنها بود. در آگوست همان سال نیز رمزارز بزرگ دیگری با نام XRP (Ripple) ظهور کرد.
فاجعه Mt.Gox
افزایش ارزش بیتکوین اولین هک آن را به دنبال داشت. صرافی “Mt.Gox” در ژوئن سال 2011 برای اولین‌بار هک شد و 2 هزار بیتکوین آن به سرقت رفت که در آن زمان ارزشی حدود 30 هزار دلار داشت. Mt.Gox در سال 2013 با در اختیار داشتن 70 درصد معاملات بیتکوین به بزرگترین صرافی رمزارز بدل شد.
متاسفانه Mt.Gox در سال 2014 به اولین هک بزرگ صرافی رمزارز تبدیل شد و 850 هزار بیتکوین از آن به سرقت رفت. این هک بزرگترین سرقت تاریخ بیتکوین بوده است که در آن زمان 460 میلیون دلار ارزش داشت ( ارزش این هک در حال حاضر حدود 9.5 میلیارد دلار میباشد.)
قیمت بیتکوین پس از وضعیت بیسابقه 50 درصد سقوط کرد و تا اواخر سال 2016 نتوانست ارزش ابتدایی خود را بازیابد. هک صرافی رمزارزها از آن‌زمان تاکنون همواره وجود داشتهاند؛ البته ابعاد آنها به ندرت به اندازه Mt.Gox بوده است.
اتریوم و معرفی توکن های ERC-20
شبکه اتریوم در 30 ژوئیه سال 2015 راهاندازی شد. اتریوم که از نظر ارزش بازار در حال حاضر دومین دارایی کریپتو محسوب میشود، قراردادهای هوشمند را برای دنیای کریپتو به ارمغان آورد. این قراردادها اتریوم را قادر ساختند روی بلاکچین خود میزبان یک اکوسیستم کامل و ارز بومی خود – اتر (ETH) – باشد.
دنیای رمزارز از آن‌زمان تا به امروز ثابت نمانده است. قیمت‌ها در ژانویه 2018 به سقف تاریخی خود رسید و نیز دارایی‌های کریپتو جدیدی ازجمله “EOS”، “Tron” و “Cardano” به این جمع پیوستند. بازار رمزارز در حال حاضر میزبان بیش از 2 هزار ارز دیجیتال بوده و همچنان در حال گسترش است.
در حقیقت کاملا قابل مشاهده است که رمزارزها به آرامی اما منسجم در حال جهانی شدن هستند. رشد کریپتوها سبب شده پذیرش و کاربرد آنها هرروز بیشتر و بیشتر شود. امروزه حتی ایجاد یک ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) نیز در حال انجام بوده و کمپانی‌های بزرگ با سرمایه‌گذاری روی بلاکچین و رمزارزها تمایل خود به آنها را نشان میدهند.
بلاکچین چیست؟
بلاکچین به نظر پیچیده می‌آید، و قطعا میتواند پیچیده نیز باشد، اما مفهوم اصلی آن بسیار ساده است. بلاکچین نوعی پایگاه داده است. برای آنکه بدانید بلاکچین چیست، بهتر است در ابتدا با چیستی پایگاه داده آشنا شوید.
پایگاه داده مجموعهای از اطلاعات را شامل میشود که به صورت الکترونیکی روی یک سیستم کامپیوتری ذخیره شده‌اند. اطلاعات، یا داده، در پایگاه داده، معمولا به شکل جدول دستهبندی شده تا امکان جستجو و فیلتر اطلاعات به‌خصوص را ساده‌تر سازد. چه تفاوتی میان ذخیره اطلاعات در صفحات گسترده (Spreadsheet) و پایگاه داده (database) وجود دارد؟
صفحات گسترده برای یک شخص یا گروهی کوچک طراحی شده‌اند تا مقدار محدودی از اطلاعات را ذخیره کرده و بدان دسترسی داشته باشند. در مقابل، پایگاه داده برای میزبانی حجم بیشتری اطلاعات طراحی شده و امکان دسترسی، فیلتر و تغییر سریع را برای چندین کاربر به طور هم‌زمان فراهم میکند، که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
-
تمرکز زدایی
برای فهم بلاکچین، بسیار مهم است که به نحوه اعمال آن توسط بیتکوین بنگریم. بیتکوین نیز مانند پایگاه داده به مجموعهای از کامپیوترها برای ذخیره بلاکچین خود نیازمند است. بلاکچین برای بیتکوین تنها نوع خاصی پایگاه داده است که تمام تراکنش‌های انجام شده بیتکوین را ثبت و ذخیره میکند؛ برخلاف دیگر پایگاه‌های داده، کامپیوترهای بیتکوین زیر یک سقف واحد نیستند و هر کامپیوتر یا گروهی از کامپیوترها توسط شخصی حقیقی یا گروهی از اشخاص حقیقی کار می‌کنند. به کامپیوترهایی که شبکه بیتکوین را تشکیل میدهند نود (node) گفته میشود.
در یک بلاکچین هر نود دارای بایگانی کاملی از اطلاعات است که از زمان شروع روی آن ذخیره شده است. در بیتکوین این اطلاعات شامل کل سابقه تراکنش‌های بیتکوین میباشد. در صورتی که یک نود دچار خطا شود میتواند از هزاران نود دیگر بعنوان نقطه مرجع برای تصحیح خود استفاده کند. با این روش هیچ یک از نودهای داخل شبکه نمی‌تواند اطلاعات درون خود را تغییر دهد؛ از این رو سابقه تراکنش‌های هر بلاکِ بلاکچین بیتکوین برگشت‌ناپذیر است.
گرچه بلاکچین برای بیتکوین تنها به ذخیره سابقه تراکنش‌ها می‌پردازد، اما کارایی آن محدود به این مورد نیست. بلاکچین قادر است اطلاعات مختلفی مانند قراردادهای قانونی، احراز هویت‌های دولتی، یا موجودی محصولات یک شرکت را نگهداری کند.
برای تغییر نحوه کار سیستم یا اطلاعات ذخیره شده در آن، اکثر توان محاسباتی شبکه غیرمتمرکز بایستی در مورد تغییرات موردنظر توافق کنند. این موضوع تضمین میکند که هر تغییری صورت پذیرد به نفع اکثریت است. -
شفافیت
تمام تراکنش‌های بیتکوین به علت ماهیت غیرمتمرکز بلاکچین آن به طور کامل شفاف قابل نگرش است، چه با نود شخصی و چه بااستفاده از مرورگرهای بلاکچین که امکان مشاهده تراکنش‌ها به صورت آنلاین را برای همه فراهم می‌آورد. هر نود کپی خود را از زنجیره داراست که با اضافه و تایید شدن بلاک‌های جدید آپدیت میشود. این یعنی شما اگر بخواهید می‌توانید بیتکوین را تعقیب کنید.
برای مثال در گذشته صرافی‌هایی بوده‌اند که هک شده و افرادی که بیتکوین داشتند کل دارایی خود را از دست داده‌اند. باآنکه هکر ممکن است کاملا ناشناس باشد، بیتکوین‌هایی که برداشت کرده‌اند به راحتی قابل ردیابی‌ست. اگر بیتکوین های به سرقت رفته در این هک‌ها جابجا شده و یا در جایی خرج شوند، به راحتی میتوان متوجه آن شد. -
بیتکوین و بلاکچین
هدف بلاکچین این است که امکان ثبت و توزیع اطلاعات دیجیتال را فراهم کند، اما اجازه تغییر آن را نمی‌دهد. تکنولوژی بلاکچین اولین بار در سال 1991 توسط دو محقق به نام استوارت هابر (Stuart Haber) و دبلیو اسکات استورنتتا (W. Scott Stornetta) که در پی اجرای سیستمی بودند که در آن امکان دستکاری اسناد وجود ندارد، مطرح شد. اما دو دهه بعد و پس از راهاندازی بیتکوین در ژانویه 2009 بود که بلاکچین در دنیای واقعی به کار گرفته شد.
پروتکل بیتکوین روی یک بلاکچین ساخته شده است. نکته مهم این است که بیتکوین از بلاکچین صرفا به عنوان ابزاری برای ثبت شفاف دفتری از پرداخت‌ها استفاده میکند. اما بلاکچین از لحاظ تئوری میتواند برای ثبت هر تعداد نقاط داده به کار گرفته شود.
در حال حاضر تعداد زیادی پروژه بر بستر بلاکچین وجود دارند که به دنبال به کارگیری این فناوری در مسیر حل مشکلات اجتماعی هستند. یک نمونه از این کاربردها، استفاده از بلاکچین برای رای‌گیری در انتخابات دموکراتیک است؛ ماهیت غیرقابل تغییر بلاکچین سبب میشود تقلب در رای دادن به امری بسیار سخت بدل شود.
معایب و مزایای بلاکچین
از جمله مزایای بلاکچین میتوان به «دقت زنجیره، کاهش هزینه‌ها، تمرکززدایی، تراکنش‌های کارآمد، خصوصی و امن بودن تراکنش‌ها، شفافیت، و ارائه خدمات بانکداری برای کسانی که به این دست سرویس‌ها دسترسی ندارند» اشاره کرد.
با آنکه بلاکچین از لحاظ هزینه و کارمزد بسیار بصرفه است، اما خود این فناوری هنوز تا رایگان شدن فاصله زیادی دارد و فناوری گرانی محسوب میشود. برای مثال سیستم «الگوریتم اثبات کار» که بیتکوین از آن برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها استفاده میکند، انرژی محاسباتی زیادی را می‌طلبد.
علاوه بر گرانی، ناکارآمدی سرعت نیز از دیگر معایب بلاکچین به شمار می‌آید. بیتکوین یکی از بهترین مثال‌ها برای بررسی ناکارآمدی‌های این فناوری‌ست؛ سیستم «الگوریتم اثبات کار» بیتکوین برای اضافه کردن بلاک جدید به بلاکچین حدود 10 دقیقه زمان صرف میکند؛ تخمین زده میشود شبکه بلاکچین تنها بتواند حدود 7 تراکنش را در هر ثانیه (TPS) مدیریت کند. با آنکه رمزارزهای دیگری نظیر اتریوم عملکرد بهتری نسبت به بیتکوین دارند، آنها نیز همچنان توسط بلاکچین محدود شده‌اند. در مقابل این سرعت، ویزا (Visa) را قرار دهید که قادر است 24 هزار تراکنش را در هر ثانیه پردازش کند تا به میزان کندی این فناوری پی ببرید.
از سوی دیگر، رازداری شبکه بلاکچین یک شمشیر دو لبه است. این ویژگی با آنکه از کاربران در مقابل هک‌ها محافظت کرده و حریم خصوصی آن را حفظ میکند، زمینه فعالیت‌های غیرقانونی را نیز در این شبکه فراهم می‌آورد. یکی از بارزترین نمونه‌های این مورد، استفاده از بلاکچین برای تراکنش‌های غیرقانونی در بازار سیاهی به نام Silk Road در فاصله فوریه 2011 تا اکتبر 2013 است که پس از آن توسط FBI بسته شد.
مسائل مربوط به قانون نیز نگرانی دیگرِ افراد است؛ گرچه این دست نگرانی‌ها با ورود کمپانی‌های بزرگی نظیر پی‌پل (PayPal) به عرصه رمزارز روز به روز در حال کاهش است.
چه آینده‌ای در انتظار بلاکچین است؟
با احتساب سال 1991، بلاکچین اکنون از نیمه 20 سالگی نیز عبور کرده است و ما اکنون بایستی برای ورود به دهه سوم این فناوری آماده شویم. حالا دیگر به کارگیری این فناوری توسط کمپانی‌های افسانه‌ای یک «آرزو» نیست، بلکه تنها باید از خود بپرسیم چه زمانی این اتفاق خواهد افتاد و منتظر آنها باشیم.
منابع:
نویسنده: زهرا خالقی
