کریپتو چیست؟ تفاوت آن با ارز فیات چیست؟
کریپتو چیست ؟ تفاوت آن با ارز فیات چیست؟ شاید شما به تازگی قصد ورود به دنیای کریپتو کرده‌اید و اساساً می‌خواهید بدانید که کریپتوکارنسی یا بهتر است بگوییم «ارز دیجیتال» چیست. در این مقاله سعی داریم با زبانی ساده کریپتو و مفاهیم مربوط به آن را تعریف کنیم و همچنین توضیح دهیم که بازار کریپتوکارنسی چیست و ورود به آن چگونه است.
کریپتوکارنسی یک ارز دیجیتال است که امنیت آن به واسطۀ رمزنگاری تأمین می‌شود؛ رمزنگاری جعل یا دوبار خرج کردن این ارز را تقریباً ناممکن می‌کند.
بسیاری از کریپتوها شبکه‌های غیرمتمرکزی هستند که بر اساس فناوری بلاکچین کار می‌کنند؛ فناوری بلاکچین یک دفتر حساب باز و توزیع شده (distributed ledger) است که همه به واسطۀ رایانه‌هایشان به آن دسترسی دارند؛ در واقع آن‌ها در رایانۀ خود از نرم‌افزاری استفاده می‌کنند که همۀ کاربران را به یکدیگر متصل می‌کند و بدین‌ترتیب می‌توانند اطلاعات را میان خود به اشتراک بگذارند؛ نکتۀ مهم آن است که میان این کاربران سلسله‌مراتب وجود ندارد و همۀ آن‌ها ماننده گره‌های هم‌سطح یا nodes در یک شبکه به هم متصل‌اند.
در این شبکه یا دفترحساب همۀ معامله‌ها ثبت می‌شود؛ بنابراین همۀ کاربران نسخه‌ای به‌روز شده از دفترحساب را دارند و همین موضوع تحریف معامله‌ها را ناممکن می‌کند. در نتیجه یکی از ویژگی‌های کریپتوکارنسی آن است که قدرتی مرکزی وجود ندارد که اختیاری برای دخالت و دستکاری در این دفتر داشته باشد.
برعکس در سیستم‌های مالی سنتی کافی است که سرور اصلی از میان برود، یا برای مثال پایگاه اطلاعات یک بانک پاک شود و نسخۀ پشتیبان از آن وجود نداشته باشد؛ در چنین صورتی بازیابی اطلاعات حساب کاربران و سابقۀ تراکنش‌هایشان بسیار دشوار خواهد بود. در مقابل، در سیستم کریپتوکارنسی هر گره یا node، که در واقع کاربران و رایانه‌هایشان هستند، یک نسخه از این پایگاه اطلاعات دارد که به صورت 24 ساعته در 365 روز سال به‌روزرسانی می‌شود.
شبکه‌های متمرکز و غیرمتمرکز، منبع: آکادمی بایننس
کریپتوکارنسی‌ها امکان انتقال ارزش را در هرکجای جهان، بدون مداخله و واسطه، ممکن کرده‌اند. به همین دلیل است که ما آن‌ها را ارزهای بدون مجوز می‌دانیم، زیرا هرکسی با اتصال به اینترنت می‌تواند به معاملۀ کریپتو بپردازد.
چه کسی کریپتو را اختراع کرد؟
نخستین کریپتوکارنسی بیت‌کوین بود که در سال 2009 منتشر شد. اما بیت‌کوین به یکباره به وجود نیامده است؛ پیش از ابداع بیت‌کوین، تلاش‌های زیادی برای ساخت کریپتوکارنسی شد که هریک به سهم خود در ساختار کنونی آن نقش داشته‌اند.
در سال 1983، شخصی به نام دیوید چاوم (David Chaum) یک پول الکترونیک رمزنگاری شده را با نام ای‌کش (ecash) به وجود آورد. در سال 1995، او این پول را در یک سیستم پرداخت الکترونیک با نام دیجی‌کش (digicash) اجرا کرد که تا سال 1998 در یک بانک ایالات متحده، به عنوان سیستم پرداخت‌های خرد و جزئی استفاده می‌شد.
در سال 1996، آژانس امنیت ملی ایالات متحده مقاله‌ای را با موضوع رمزنگاری پول الکترونیک ناشناس منتشر کرد که در آن سیستم کریپتوکارنسی شرح داده شده بود. این مقاله برای نخستین بار در فهرست پستی (mailing list) دانشگاه ام‌آی‌تی منتشر شد و سپس در سال 1997 در مجلۀ “American Law Review” چاپ شد.
در سال 1998، یک مهندس کامپیوتر چینی با نام وای‌دای (Wei Dai) مقاله‌ای در شرح یک سیستم پول الکترونیک توزیع شده و ناشناس با نام “b-money” منتشر کرد. در این مقاله طرحی معرفی شده بود که در آن گروهی از نام‌های مستعار دیجیتالی که قابل ردیابی نیستند، به هم پول پرداخت می‌کنند و بدون کمک گرفتن از فرد سوم میان خودشان قراردادهایی را منعقد می‌کنند.
بلافاصله پس از آن فردی با نام نیک زابو (Nick Szabo) دربارۀ بیت‌گلد (bitgold) نوشت. بیت‌گلد همانند بیت‌کوین یک سیستم ارز الکترونیک بود که هیچ‌گاه اجرا نشد، اما آن را پیش‌درآمد بیت‌کوین می‌دانند؛ چنان که در سیستم طراحی‌شده برای بیت‌گلد نیز هریک از مشارکت‌کنندگان قدرت پردازش رایانۀ خود را به حل معماهای رمزنگاری‌شده اختصاص می‌دادند و هر راه‌حل بخشی از چالش و معماری بعدی می‌شد و بدین ترتیب کوین‌های جدید تولید می‌شد.
سرانجام در سال 2009، بیت‌کوین ابداع شد. این کریپتو به دست شخص یا گروهی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) ابداع شد که تا‌کنون هویت آن ناشناس باقی‌مانده است. پس از بیت‌کوین تعداد زیاد دیگری کریپتوکارنسی به وجود آمد که قصد رقابت با بیت‌کوین را داشتند یا به دنبال توسعۀ ویژگی‌هایی بودند که در بیت‌کوین وجود ندارد؛ همانند اتریوم که بلاک‌چینی است که اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dapps) با استفاده از قراردادهای هوشمند (smart contracts) روی آن اجرا می‌شوند.
چند نوع کریپتوکارنسی وجود دارد؟
پس از بیت‌کوین، کریپتوهای بسیار زیادی ابداع شده که بعضی از آن‌ها در رقابت مستقیم با بیت‌کوین قرار گرفته‌اند. اما به طور کلی کریپتوکارنسی به دو گروه تقسیم می‌شود: بیت‌کوین و آلت‌کوین.
آلت‌کوین (altcoin) معمولاً به هر کوینی گفته می‌شود که بیت‌کوین نیست و برخی از آن‌ها عبارتند از اتر، دوج‌کوین، لیت‌کوین، پیر‌کوین، نِیم‌کوین و غیره . در واقع، واژۀ آلت‌کوین به معنای جایگزین بیت‌کوین است. نِیم‌کوین (namecoin) اولین آلت‌کوین است که در سال 2011 ایجاد شده است.
اگرچه بیشتر آلت‌کوین‌ها بر اساس همان چارچوب بنیادی بیت‌کوین ساخته شده‌اند، ادعا می‌شود که برخی از آن‌ها نسخه‌های بهتری از بیت‌کوین هستند و ویژگی‌هایی دارند که بیت‌کوین فاقد آن است؛ برای مثال اخیراً دربارۀ سرعت پایین شبکۀ بیت‌کوین، مصرف بالای انرژی در استخراج آن، و در نتیجه پیامدهای زیست‌محیطی این کریپتو حواشی زیادی ایجاد شد؛ و این ادعا مطرح شد که کرپیتوهای دیگری چون دوج‌کوین از این نظر بر بیت‌کوین برتری دارند.
تفاوت پول فیات با کریپتو چیست ؟
زمانی در این دنیا، سیستم مبادلۀ کالا به کالا وجود داشت. یعنی اگر شخصی می‌خواست کالای خود را بفروشد، باید شخص دیگری را می‌یافت که کالای او را بخواهد و البته همان کالایی را داشته باشد که شخص اول خواستارش بود. برای مثال کشاورزی را تصور کنید که می‌خواهد گندمش را با لباس معامله کند؛ بنابراین باید به دنبال خیاطی باشد که گندم نیاز دارد.
پول فیات این مسئله را حل کرد و امکان معامله را میان افرادی که نیازهای متفاوتی دارند فراهم کرد؛ بدین‌ترتیب که محلی از ذخیرۀ ارزش را به وجود آورد. اما احتمالاً به هنگام ابداع پول، مردمی که از سیستم مبادلۀ کالا به کالا استفاده می‌کردند، از خود می‌پرسیدند که چرا این کاغذهای بی‌ارزش باید به اندازۀ کالاهای آن‌ها یا حتی بیش از آن ارزش داشته باشند!
کریپتوکارنسی همان‌کاری را با پول فیات می‌کند که پول فیات با سیستم مبادلۀ کالا به کالا کرد. زیرا یک محل ذخیرۀ دیگر از ارزش به وجود آورده است. اما احتمالا این پرسش برای افراد زیادی به وجود آمده است که این محل ذخیرۀ جدید چه تفاوتی با پول فیات دارد و اساسا چرا باید به آن اعتماد کرد؟ مجموعاً مزایای کریپتوکارنسی بر پول فیات را می‌توان به شرح زیر دانست:
- فیات یک پول قانونی است که ارزش آن به دولت و نهادهای قدرت وابسته است، مانند دلار آمریکا. اما کریپتوکارنسی ارزش خود را از شبکه‌ای می‌گیرد که در آن قدرتی مرکزی وجود ندارد و همۀ افراد به صورت هم سطح در آن حضور دارند. هرچه افراد و نهادهای بیشتری آن را بپذیرند، ارزش آن بیشتر می‌شود.
- کریپتو امن است و این امنیت و اعتبار خود را از این افراد می‌گیرد، زیرا همۀ افراد حاضر در شبکه به سابقۀ همۀ معاملات کریپتو دسترسی همزمان دارند و صحت آن را تأیید می‌کنند.
- توزیع پول فیات به واسطه نیاز دارد، اما کریپتو بر شبکه‌های غیرمتمرکز متکی است که آن را در سراسر جهان، بدون مانع و واسطه، جابجا می‌کنند.
- کریپتو به بی‌نهایت قابل تقسیم است. کمترین مبلغ دلار آمریکا می‌تواند یک سنت یا یا 0.01 دلار باشد، اما شما در صورت نیاز می‌توانید 0.00000000000001 بیت کوین بخرید.
آیا کریپتو قانونی است؟
شاید بهتر باشد که این سوال را برعکس بپرسیم: آیا کریپتو غیرقانونی است؟ پاسخ آن است که خیر! کریپتو به طور کلی غیرقانونی نیست و هرکسی می‌تواند آن را خریدوفروش کند. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که کریپتوکارنسی فاقد چارچوب مقرراتی است که کارکرد کنونی آن را به صورت یکپارچه مدیریت کند.
در حال حاضر در کشورهای مختلف با خریدوفروش کریپتو برخوردهای متفاوتی می‌شود. کشورهای معدودی هستند که تلاش می‌کنند مانع خریدوفروش کریپتو شوند، مانند رویکردهای اخیر دولت چین که موجب شده بسیاری از ماینرها قصد جابجایی و خروج از این کشور را داشته باشند. اما در اکثر کشورهای دنیا، مانند ایالات متحده، این کار منافاتی با قانون ندارد و هرروز نهادهای بیشتری من‌جمله شرکت‌های بیمه در حال پذیرفتن سیستم‌های پرداخت به کریپتوکارنسی هستند.
نقاط ضعف کریپتوکارنسی و بازار کریپتو چیست ؟
کریپتوکارنسی مزایای زیادی دارد که تا اینجا به موارد مهمی از آن‌ها اشاره کردیم. اما به عنوان کسی که قصد ورود به بازار کریپتوکارنسی را دارید، حتما باید با نقاط ضعف این سیستم هم آشنا باشید تا با آگاهی و احتیاط بیشتری در این بازار سرمایه‌گذاری و فعالیت کنید.
مهم‌ترین مسئله درباره بازار کریپتوکارنسی وضعیت بی‌ثبات آن است. ارزش کریپتو تابع عرضه و تقاضای آن است. هرقدر یک کریپتو بتواند با سرعت خرید و فروش شود، ارزش آن بالا می‌رود. بنابراین بازار کریپتو بازار بی‌ثباتی است و پیش‌بینی روند قیمت آن دشوار و پیچیده است. به همین دلیل تریدرهای حرفه‌ای در این بازار از ابزارهایی برای تحلیل سیر قیمت‌ها استفاده می‌کنند که البته تضمین‌شده نیست.
برای مثال اگر پیشینه تغییرات قیمت بیت‌کوین را بررسی کنیم، صعود و سقوط‌های ناگهانی و زیادی را مشاهده می‌کنیم. چنان‌که بیت‌کوین در دسامبر 2019 به حدود 19 هزار دلار رسید و در ماه‌های آتی به یکباره به 7 هزار دلار نزول پیدا کرد. همچنین در سال 2020 قیمت این کوین به بالای 60 هزار دلار رسید و سپس به یکباره ارزش آن نصف شد. این وضعیت دربارۀ کریپتوکارنسی‌های دیگر نیز صادق است.
نقد دیگر متوجه امنیت معاملات کریپتو است. باید توجه داشت که بلاک‌چین‌های کریپتوکارنسی‌ها بسیار امن هستند، اما سیستم‌های دیگری که با کریپتو درگیر هستند، مانند صرافیها و کیف‌پول‌ها، در برابر هک شدن به طور کامل در امان نیستند. در طول ده سالی که از عمر بیت‌کوین می‌گذرد، صرافی‌های بسیاری هک شدند و از آن‌ها دزدی شد. چنان‌که اخیراً نیز زنجیرۀ هوشمند بایننس هشدار داده که هکرهایی به صورت سازمان یافته قصد حمله به این زنجیره را دارند.
چگونه به بازار کریپتو وارد شوم؟
برای آنکه وارد بازار کریپتو شوید، ابتدا باید تصمیم بگیرید که هدف شما خریدوفروش است یا سرمایه‌گذاری. این دو ممکن است با هم اشتباه گرفته شوند، اما با یکدیگر تفاوت دارند. به زبان ساده سرمایه‌گذاری زمانی خوب است که شما یک دارایی را بخرید و برای مدت زمانی طولانی نگاه دارید تا قیمت آن رشد کند. اما خریدوفروش راهبردی است که به دنبال سودآوری کوتاه‌مدت یا میان‌مدت است.
افراد برحسب روحیه و ترجیح فردی خویش تصمیم می‌گیرند که راهبرد سرمایه‌گذاری را انتخاب کنند یا راهبرد خریدوفروش را. کسانی که نگران نوسان‌های کوتاه مدت هستند، ترجیح می‌دهند سرمایه‌گذاری کنند و به دنبال کسب سود در مدت زمان طولانی باشد. اما کسانی نیز هستند که مایل‌اند سود خود را در کوتاه‌مدت افزایش دهند و روزانه خریدوفروش کنند.
باید توجه داشت که این راهبرد دوم (یعنی خریدوفروش کریپتو) نیازمند اختصاص دادن زمان و همچنین تمرین در تحلیل روندهای بازار است و البته ریسک بیشتری به همراه دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود که مبتدی‌هایی که به ابزار تحلیل روزانۀ بازار مجهز نیستند، بیشتر سراغ سرمایه‌گذاری بروند.
به هر‌ترتیب، برای آنکه وارد بازار کریپتو شوید، ابتدا باید با پول فیات خویش کریپتو بخرید. کریپتوکارنسی را می‌توان از صرافی‌های کریپتو خریداری کرد. برای استفاده از خدمات صرافی کریپتوکارنسی، باید ابتدا یک حساب کاربری در سایت آن‌ها بسازید و همچنین یک کیف پول الکترونیکی یا wallet را روی موبایل خودتان نصب و راه‌اندازی کنید و آن را به حساب بانکی پول فیات خود متصل کنید. بدین ترتیب می‌توانید کریپتو بخرید.
البته اخیرا اپلیکیشن‌هایی مانند رابین‌هود (robinhood) نیز امکان خریدن بسیاری از کریپتوهای اصلی مانند بیت‌کوین، اتر، دوج را فراهم کرده‌اند، بدون آنکه هزینه و کارمزدی برای صرافی بپردازید.
چگونه در بازار کریپتو امنیت و آسودگی خاطر خود را بالا ببرم؟
همان‌طور که گفتیم، ورود به بازار کریپتوکارنسی دو ریسک مهم دارد:
- بی‌ثباتی بازار و نوسان زیاد قیمت‌های کریپتوها.
- امکان هک شدن سایت صرافیها و کیف‌پول‌های الکترونیکی. بنابراین، برای آنکه بتوانید تجربۀ نسبتاً امن‌تری را در بازار کریپتوکارنسی داشته باشید، باید برای هریک از این نقاط ضعف راه‌حلی بیابید.
راه مقابله با بی‌ثباتی بازار کریپتو آن است که:
- بخشی از سرمایۀ خود را وارد بازار کنید که از دست دادن آن به شما ضربه نزند. هیچ‌گاه همۀ اندوختۀ خود را در بازار کریپتوکارنسی قرار ندهید.
- بهتر است بتوانید روند بازار را به صورت نسبی تحلیل کنید و در این زمینه مهارت یابید.
مجموعاً برای تحلیل بازار دو روش کلی وجود دارد: تحلیل بنیادی (fundamental analysis) و تحلیل فنی یا تکنیکال (technical analysis). در ادامه دربارۀ هریک از این روش‌های کلی تحلیل توضیح مختصری آورده شده است:
- تحلیل بنیادی روشی برای ارزیابی ارزش یک دارایی بر اساس مولفه‌های اقتصادی و مالی است. تحلیل‌گرانی که از این روش استفاده می‌کنند، شرایط کلان و خرد اقتصادی، صنعت و کسب‌وکارهایی که حامی یک دارایی هستند، را در نظر می‌گیرند.
تحلیل بنیادی در زمینۀ کریپتوکارنسی بیشتر معطوف به سرمایه‌گذاری است، نه خریدوفروش کوتاه مدت. بدین‌منظور تحلیل‌گران بنیادی داده‌های عمومی بلاک‌چین‌ها را بررسی کنند که on-chain metric نام دارد. یعنی به جای داده‌های کوتاه‌مدتی چون هیجانات و احساسات مقطعی حاکم بر بازار، مولفه‌هایی چون تاریخچۀ معاملات در یک کریپتو یا تعداد آدرس‌های (کیف‌پول‌های) فعال در زنجیره، هش‌ریت شبکه، دارندگان اصلی و عمده و … را مورد بررسی قرار می‌دهند.
هدف این تحلیل رسیدن به پیش‌بینی دربارۀ ارزش آتی دارایی و مقایسۀ آن با ارزش کنونی‌اش است؛ این رویکرد قصد دارد تعیین کند که این دارایی هم‌اکنون زیرارزش واقعی خود است یا بالای آن قرار دارد. به هر ترتیب نباید از یاد برد که کریپتوکارنسی‌ها شکل جدید و نوپایی از دارایی هستند و در نتیجه نمی‌توان به مدل‌ها و روش‌های تحلیل بنیادی برای تعیین ارزش آن‌ها اعتماد کامل داشت. موفقیت یا شکست سرمایه‌گذاری در کریپتوکارنسی به عوامل مختلفی بستگی دارد که ممکن است در چارچوب‌های فعلی تحلیل‌های بنیادی جای نگیرند.
2. تحلیل تکنیکال یا فنی رویکردی اساساً متفاوت است و برای خریدوفروش و کسب سود در کوتاه‌مدت مناسب‌تر است. این روش، برخلاف تحلیل بنیادی، به دنبال ارزیابی ارزش اصلی و ذاتی یک دارایی نیست. تحلیل‌گران تکنیکال از تحرکات قیمت، الگوی نمودارها، اندیکاتورها استفاده می‌کنند تا ضعف و قوت یک بازار را بسنجند. در واقع تحلیل‌گران تکنیکال معتقدند که تحرکات قبلی قیمت یک دارایی برای پیش‌بینی تحرکات بعدی کارایی دارد. این نوع از تحلیل به میزان گسترده‌ای در خریدوفروش کریپتو استفاده می‌شود.
البته مهارت یافتن در تحلیل روند بازار و ارزش دارایی‌ها ساده نیست و نیازمند زمان و تمرین است. اما به هر ترتیب اگر قصد ورود جدی به این بازار را دارید، بهتر است با توجه به نوع معاملۀ خود و هدفی که دارید، روش یا روش‌هایی از تحلیل را یاد بگیرید و آسوده‌خاطرتر فعالیت کنید.
ریسک بعدی احتمال هک شدن و دستبرد به دارایی کریپتو است. همان‌طور که گفتیم، با وجود امنیت بالای شبکۀ بلاکچین کریپتوکارنسی‌ها، سایت صرافیها و سایر اپلیکیشن‌های وابسته به کریپتو از هک شدن در امان نیستند. لذا برای آنکه احتمال سرقت و از دست دادن دارایی خود را کم کنید، بهتر است صرافی معتبر و مناسبی را انتخاب کنید. من‌جمله صرافی‌هایی را انتخاب کنید که آدرس واقعی داشته باشند، کاربران دیگر تجربۀ خوبی را با آن داشته باشند، سابقۀ عملکرد صرافی مسئولانه باشد و همچنین ساخت حساب‌کاربری در سایت آن بیش از اندازه آسان نباشد.
منابع:
نویسنده: ترانه دادمانی
